Kennis en canon

Kennis is een vreemd begrip. Het woord duikt te pas en te onpas op als het gaat over te-learning op school en op de werkvloer. Vaak is het mij onduidelijk waar de schrijver heen wil, als die tenminste niet duidelijk maakt over wat voor een kennis hij het eigenlijk heeft. Of je krijgt van die zinnen in de categorie: "Kennis zal nou eenmaal steeds toegankelijker worden voor iedereen en omdat alles beter opzoekbaar is, hoeven mensen steeds minder uit hun hoofd te leren." En dan wordt zo'n zin nogal eens gevolgd door: "... maar bepaalde basiskennis moet iedereen hebben." Alsof je met die laatste zin traditionalistische critici kunt bezweren.



Wat is kennis? Volgens mij: het vermogen om losse feiten te verbinden, om daarmee een samenhangend proces of product te kunnen duiden. Daarmee is kennis een belangrijk onderdeel van je hele zijn; dankzij jouw kennis kun je een duidelijke plaats innemen in een organisatie of samenleving.



Allerlei feiten moeten mensen kennen, vind ik. Ik kan me enorm ergeren aan mensen die stomme dingen zeggen, omdat ze eigenlijk beter zouden moeten weten. Maar kan ik die mensen wel verwijten dat ze uitkramen wat ze uitkramen? Veel van mijn collega's klagen over onze leerlingen; dat zij zo slecht kunnen spellen, schrijven, rekenen en redeneren. Het komt nogal eens voor dat die kinderen op de basisschool allerlei basisvaardigheden onvoldoende hebben gekregen. Die kun je dat niet kwalijk nemen, dunkt me. Middelbaar onderwijs is natuurlijk algemeen vormend bedoeld. Als kinderen niet goed genoeg zijn als ze binnenkomen, moet jij ze dubbel zo hard helpen om zich efficiënt en effectief te verbeteren.



Canoniseren, dat lijkt een hype te worden, maar ik vind dat een goede ontwikkeling. Er zijn ook goede canons voorhanden, zoals die voor literatuur, geschiedenis en betavakken - Fokke en Sukke lijken welhaast boegbeelden van de canon als verschijnsel. - Het fijne aan die canons is dat ze duidelijkheid verschaffen en dat ze - in elk geval mij - een gevoel van geruststelling geven als ik van alle onderdelen nog minimaal weet dat ik ze vroeger op school heb gehoord vroeger. Het omgekeerde werkt dus ook erg op mijn zenuwen. Dan kruip ik meteen weer achter Google.



Is mijn leven rijker met die basiskennis? Absoluut. Want op díe basis kan ik nieuwe kennis bouwen en met al die kennis kan ik komen tot een evenwichtige, genuanceerde vorming van ideeën en besluiten. Juist die basiskennis helpt mij met het goed opzoeken en onderscheiden van alle informatie die ik via Google zoek. Door mijn basiskennis - en de lagen er bovenop - kan ik concluderen of informatie plausibel is (dus aansluit bij mijn kennis) en of ik die wil opslaan op mijn hersenen of dat ik slechts de route naar die informatie hoef te onthouden. Kennis leidt tot inzicht leidt tot meer kennis leidt tot meer inzicht leidt tot nog meer...



Wat zegt dit over ons algemeen vormende onderwijs? In mijn ogen dat we vooral moeten doorgaan met die algemene vorming. Kinderen moeten een solide basis hebben van kennis, want dat maakt ze uiteindelijk doelgerichter in het verwerken van de informatie die voor hun uiteindelijke beroepspraktijk de juiste is. Tegelijkertijd zorgt historisch en communicatief besef, gecombineerd met een bepaalde mate van abstractieniveau ervoor dat een beslissing wijs en slim is. Daar geloof ik heel erg in.



Een volwassene is toch degene die dat alles moet aanbieden aan de nieuwe generaties. Tel daarbij op je rol als voorbeeld (zie mijn vorige stuk) en je leidt kinderen heel concreet op voor een leven als een verstandig mens vol zelfvertrouwen. Plus: de leerling zal zijn plek dan optimaal kunnen innemen in de grote tag cloud die de wereld nu al zo'n beetje is.



Dankzij crowdsourcing als Twitter (voeg mij toe!) kun je jouw vraag al in een groep gooien. Er is vast iemand die je antwoord kan geven. Shazam herkent muziek en geeft je de uitvoerder en componist als je je iPhone voor de radio houdt. Er zullen best gelijksoortige diensten komen die je helpen om een plant te determineren of een persoon te herkennen. Zonder een brede algemene ontwikkeling zul je niet per se uit zulke zaken halen wat er uitgehaald kan worden. Dat is zonde. Bovendien zul je zonder al die kennis van basisfeiten en -opvattingen wellicht niet de juiste (etische) keuzes maken in het gebruik van al die vernuftige nieuwigheden.



Ach, het is maar een gedachtegang...