maandag 1 mei 2017

Wie helpt mij? Waar zijn de boeken van Dirck Jansz (begin 17e eeuw)?

In mijn onderzoek naar historieliederen op basis van prozaromans stuitte ik op een boekenlijst van een heerboer uit het begin van de zeventiende eeuw. Deze boekenliefhebber, Dirck Jansz leefde in het Friese dorp Sint-Annaparochie in Het Bildt. Tussen 1604 en 1636 hield hij een aantekeningenboek bij waarin hij allerlei zaken noteerde die hem bezighielden. Veel aandacht besteedde hij aan berichten over zijn familie en het dorp waarin hij woonde en dat maakt het boek sowieso lezenswaardig, omdat het op allerlei momenten erg ontroert. Daarnaast verwees Dirck Jansz naar zijn landbouwactiviteiten, de weersomstandigheden, de oogst en de handel. Te midden van al deze aantekeningen gaf Dirck Jansz een overzicht van de boeken die hij bezat.

In zijn boekenlijst zette Dirck Jansz zijn uitgave van het Nieuwe Testament (nummer 1) voorop, gevolgd door een kroniek ‘van Holland, Zeeland en Friesland’ (2). Kennelijk vond hij die teksten het belangrijkste. Daarna volgde een serie van dertig titels van prozaromans (3 tot en met 23, 25, 28, 29, 34, 36 en 41 tot en met 44), een reden waarom de boekenlijst interessant was voor mensen die prozaromans onderzochten, zoals Kruyskamp en Debaene. Na nummer 2 lijkt de boekenlijst geen duidelijke ordening meer te vertonen. Immers, Jansz onderbrak zijn opsomming van prozaromans door het noemen van liederenbundels (24, 26, 32 en 38), geestelijke lectuur (27, 35, 36 en 39), een almanak met voorspellingen (30), een kroniekje (31), een dialoog (33) en een boekje over schrijfkunst (34). Met name één van die liederenbundels heeft mijn grote interesse. Ik ben met name benieuwd naar het convoluut (= bundel met zomaar bijeengebonden exemplaren) met de kleine historiën die zangswijs zijn gesteld - Kruyskamp worstelde nog met die term -, die op nummer 38 staat in zijn boekenlijst.


Mijn grote vragen luiden:

Waar zijn al deze boeken gebleven? Wie weet waar ze zijn? We kan me helpen?


Hier is de boekenlijst zoals deze is weergegeven in de onvolprezen uitgave Het aantekeningenboek van Dirck Jansz van P.Gerbenzon (Hilversum: Verloren, 1993).



Jtem   Het rijerster van alle die boecken

Ten ersten een niew testemendt Dat eerste
1
Ten tweden een kroniecke van hollandt   selandt  ende frieslandt
2
noch een hijstoerije van maeldegijis die ros beijierdt wan
3
noch een hijstorie van Jan van paerijes koenijnck van vrancrieck
4
noch een hijstorie van den eedelen stowten Redder gaelmij
5
noch een hijstorie vanden eedelen redder peter van prowencien
6
noch een boeck Jnhowdende het verraet van eenghellandt
7
noch een boeck Jnhoudende vier historijen
een van virgijles   een van partinoples   Die graewe van bleijs   een van sandrien   Eende Landtsloedt   een van alexander van medts   Die in tvrkiijen gewanghen wart
11
noch een Hijstorije vand onderganck dar stat Jerwselem
12
noch een hijstorie vanden sewen vroeden van roemen
13
noch een hijstorie van florijes ende blancefloer
14
noch een hijstorie van clamijdes ende de schone claermonde
15
noch een hijstorie van mariken van nemwegen
16
noch een vanden redder metter swanen
17
noch een hijstorie vanden prense melijawdes   genaent den redder met het crvijse
18
noch een hijstorije van esoepes faebelen
19
noch een clweft boeck
20
noch een van wlenspeghel
21
noch een raedtsels boeck
22
noch een van reijnnaerdt de vos
23
noch een niijar sang boeck
24
noch een van dochter vawstes
25
noch een geesen sang boeck
26
noch een trowhertijghe vermanige aen het neder Landt
27
noch een hijstorie vant sotten schep
28
noch een awontwer boeck van awontweren
29
noch een gex almenack ende pronostijcacie
30
noch een corte cronieke wt veel cronicken
31
noch een ammerwees sanboeck
32
noch een despetaes boeck tessen de vader ende de soen
33
noch een vande Letter const   seer fraeij
34
noch een schrewen hijstorie   inhwdende geslicke fabelen
35
noch een schrewen hijstorie   inhoudende sendtbriewen
36
noch een bede boeck   inhwdend alle daegen inde weeke
37
noch een boeck daer Jn vergaerdt zijn vertijen
cleijnne storien
een van frederieck van Jenewe     een van den roemsen keijser actafeanes,     een vanden verdwldigen halena     een van hartijch aedoelf in koerlant     een van greseldae     een vanden grawenne van vieghij     noch die profijsie van iascoe     een vande hartoegh van brinsweck     een corte vertellenge van oestende     vande vatervloedt in enghellandt     noch een vande iongelingh Joseph     noech een clen kronieke     sanwijse gestelt     Jn alles wel 14 beloept 50
38
Noch een van het secreet van de conienck van spanien
noch een van afgenoemen briewen van spenneloe
noch van schijtpraettijes
noch een van den droem tesschen die conienck ende die paews
die eerste schrijwijnghen aen die staeten niwe tijdijnge gheschrewen wt eesden   beloept inalles 6 storien
    beloept 56






39
noch een klen taeffel boexken
40
noch een storie vanden heremiedt Jan van bewerleij in enghellandt
41
noch een hijstorie van hartoech herpijan
42
noch een clen boeckens
43
noch een hijstorie van hwijghe van berdeews ende connienck abroen
44