Zorgen over creationisten

Al enkele dagen was ons een gratis foldertje beloofd vanuit protestants-christelijke hoek; een werkje van creationisten ofwel, mensen die geloven in intelligent design. Daar kan ik mij altijd enorm op verheugen, want sinds de Passion Of The Christ-folder van David Maasbach ('Jesus He Knows Me') heb ik weinig vermakelijks medegedeeld gekregen van de bekeerdriftige medemens. Een dag later dan aangekondigd vond ik het slappe, papieren boekje tussen een pakketje foldertjes van Kruidvat en C1000. Evolutie of schepping heette het werkje en middels een soort stempelachtig logo werd mij toegeschreeuwd dat het lezen ervan een zaak was van levensbelang. Haastig begon ik met lezen om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat ik dit boekje en achterliggend denken een groot gevaar vind voor het onderwijs.

Op bijhorende website www.creatie.info staat te lezen dat een groot comité van goed opgeleide mensen dit gedachtengoed ondersteunt. Daarnaast is er ook nog lesmateriaal te vinden, waarvan je hart als te-learner ook niet sneller gaat kloppen: wat knullige sites en powerpoints. Hoe dan ook: een en ander wekt de indruk dat er goed is nagedacht over de hele boodschap. Jammer alleen dat er zoveel flauwekulargumenten worden gebruikt.

Het boekje begint met vast te stellen dat onze gedachten bepalen wat we zien; ons waarnemen van feiten zal altijd persoonlijk worden ingekleurd. Daar breng ik niets tegenin, alleen mis ik ergens een zinnetje dat de auteurs hieraan toch ook onderhevig moeten zijn. Maar goed, tot dusver ga ik met hen mee.

Moeilijker wordt het als de vraag wie God is beantwoord moet worden. De schrijvers hebben duidelijk voor ogen dat God een persoon is, want er is sprake een Schepper. Daarmee is meteen helder welke gedachten bepalen wat wordt gezien: veel mensen van allerlei religies zien God als een onpersoonlijke kracht en die vallen meteen af. De nadenkvraag begrijp ik niet zo goed in deze context: de vraag waarin een aap voornamelijk verschilt van een mens vind ik raar onder het kopje 'Wie is God?' en bovendien heb ik het idee dat ik word gedwongen een bepaald antwoord te geven: de mate van allerlei vormen van bewustzijn zijn bij de mens allicht groter.

Er zijn volgens de auteurs twee soorten wetenschap: technische en historische. In hun ogen sluiten deze wetenschappen elkaar uit, getuige de nadenkvraag: "De evolutietheorie geeft een verklaring over iets dat miljoenen jaren geleden gebeurd zou zijn. Is dat een technische of een historische wetenschap?" Mag ik gaan voor allebei?

De grenzen van het strijdperk zijn getrokken en vanaf pagina 4 gaan de schrijvers helemaal los. De raarste vragen schieten aan de lezer voorbij. Zien is geloven: dit principe dat vaak tegen christenen wordt gebruikt, wordt nu handig ingezet als wapen: heb jij ooit een mens zien ontstaan uit een eencellig organisme? Zie jij om je heen geleidelijk aan evolutie plaatsvinden? De nadenkvraag op deze bladzijde vind ik zo vreemd dat ik niet precies hoe ik die moet opvatten: "Trein 1 verlaat station A om 10.35 uur en hij rijdt met een gemiddelde snelheid van 93 km per uur naar station B. Hoe duur is 50 gram pindakaas van Calvé bij Albert Heijn?"

Hilarisch wordt het boekje als verkapt wordt verwezen naar de zondvloed, waarmee meteen een verklaring wordt gegeven voor fossielen die door de grenzen van aardlagen heen liggen. Als op bladzijde 6 wordt verwezen naar een schoolboek uit 1879 met plaatjes van verschillende embryo's is het mij volkomen duidelijk dat de argumentatie in het hele boekje wetenschappelijk gezien erg zwak is. Behalve conclusie 2 vind ik de hoofdpunten waarop de auteurs uiteindelijk uitkomen buitengewoon onwaar.

De evolutietheorie is geen geloof. Punt. Het woord theorie betekent dat het een opeenvolging van gedachten is die getoetst kunnen worden middels proeven. Dingen uit het verleden kunnen wel degelijk technisch worden bewezen, denk aan koolstofdatering. Het letterlijk nemen wat in de Bijbel staat is wel geloof en voor mij begint geloof waar wetenschap eindigt.

Bovendien heb ik iets tegen de term intelligent design. Er zijn bepaalde zaken in de natuur die ik helemaal niet zo slim vind aangelegd: hierbij denk ik aan het bevallen van zoogdieren (een ei leggen lijkt me gemakkelijker), mannelijke genitaliën (en kou) of de kleine teen.

Ik heb een katholieke opvoeding gehad en tot ongeveer mijn tiende heb ik geloofd dat wat in de Bijbel stond allemaal letterlijk waarheid was. Later ben ik gaan worstelen met allerlei zaken waarbij ik tot de conclusie gekomen ben dat als God mij onvoorwaardelijk zou liefhebben, ik het buitengewoon onsportief en gemeen zou vinden als hij/zij/het mij na mijn leven zou beoordelen. Daarna ben ik tot de conclusie gekomen dat de wetenschap mij oneindig veel te bieden heeft.

Nu, opgeleid als historisch letterkundige, vind ik verschillende Bijbelboeken prachtige teksten voor wat betreft vorm en inhoud en ik kan daarvan erg genieten. Ook The Origin of Species van Charles Darwin is erg mooi geschreven. Bovendien weet Darwin zelf ook niet waar, waarom of door wat de evolutie is begonnen. Daar ligt voor christenen zeker een kans om op in te gaan. Een theorie hoeft geloof van mensen niet uit te sluiten. (Neale Donald Walsch heeft daar leuk - en winstgevend - over geschreven.)

De polariserende doctrine van Evolutie of schepping vind ik iets dat net zo ver van kinderen moet worden afgehouden als het niet-inenten tegen polio of het omkleden van broek naar rok in een koud fietsenhok. Hooguit zal ik het boekje inzetten als voorbeeld van drogredenen, want er zitten er genoeg in om een bovenbouwklas havo of vwo een goed lesuur mee bezig te houden. En ik zal altijd naar iedereen uitdragen dat je als wetenschapper overal voor moet openstaan, maar dat je alles wat je vindt goed moet kunnen onderbouwen.