Naar de bibliotheek

Uit allerlei onderzoek komt altijd weer naar voren dat kinderen voor min of meer hun elfde plezier moeten hebben in het lezen - of tenminste dat lezen positieve bijverschijnselen heeft (bijvoorbeeld hier). Waarom? Omdat kinderen met veel meer gemak en genot hun schoolse taken blijken te doen, maar vooral ook getuigen van meer inlevingsvermogen en meer doorzettingsvermogen. Een boek is volgens de onvolprezen auteur Neil Gaiman 'een kleine empathiemachine' en ik denk dat we het zowel aan de kinderen als aan de samenleving verplicht zijn om die machines zoveel mogelijk in te zetten.

Voor veel volwassenen is lezen iets dat ze opnieuw ontdekken, vooral als ze met de voor hen juiste boeken in aanraking komen. Wie eenmaal ergens is geslaagd of afgestudeerd - en enige rust heeft voor wat betreft werk en inkomen - is er ineens opvallend veel ruimte voor verhalen die je in het hoofd plaatsen van iemand anders, ergens anders. 'Als ik lees dan ben ik rijk', zong Jack Poels van Rowwen Hèze en hiermee verwoordde hij hoezeer je het aan jezelf bent verplicht om de empathiemachines ter hand te nemen.

Ik denk dat er een verband bestaat tussen weinig of gering lezen, de al dan niet vermeende verlaging van het niveau van ons onderwijs, de toename van populisme, de toename van taalfouten in de openbare ruimte en de onbewuste omgang met nepnieuws. Niet dat alles is op te lossen met inlevings- en doorzettingsvermogen, maar we zouden er een enorme stap voorwaarts kunnen zetten. Dat brengt ons ook weer bij de slotsom dat lezen goed is.

De bibliothecaris
Een logische gevolgtrekking van deze conclusies zou zijn dat je jezelf en je kinderen - tot tenminste aan hun elfde verjaardag - onderdompelt in zoveel mogelijk boeken. De daaruit voortvloeiende consequenties zijn óf dat je een enorme collectie thuis gaat aanleggen, óf dat je kinderen meeneemt naar de bibliotheek. Voor verreweg de meeste mensen zal de laatste optie de meest haalbare zijn.

Voor mij is een goede bibliotheek altijd een plek geweest waar niet alleen allerlei bronnen aanwezig zijn, maar vooral ook mensen die deze met plezier voor mij ontsluiten. 'Een ruimte vol boeken is alleen maar een ruimte vol boeken. Een lege ruimte met een goede bibliothecaris is een bibliotheek in wording', zegt David Lankes, een van de belangwekkendste denkers over het nieuwe bibliotheekwezen.

De beste bibliotheek doet aan community building. Er wordt gealfabetiseerd, ingeburgerd, geprogrammeerd op elk denkbaar gebied van het menselijke wezen, gepraat, gemusiceerd, geëxposeerd, gestudeerd en nog veel meer. Het bestaat er allemaal naast elkaar: stilte, wifi en stroom versus een praatgroep versus koffie en een krantje. Er wordt samengewerkt met leraren, curatoren, politici, politieagenten, verzorgers, welzijnswerkers, kennismakers en iedereen die wil bijdragen aan de gemeenschap van wie de bibliotheek is.

Persoonlijke noot
En de bibliotheek, daar ga ik naar toe. Daar ga ik eigenlijk naar terug. Na 22 jaar lessen en colleges te hebben gegeven in allerhande vormen van onderwijs ben ik vanaf 1 mei aanstaande geen leraar meer, maar bibliothecaris. Binnen de NOBB (Noordoost Brabantse Bibliotheken) ga ik aan de slag als locatiemanager van de openbare bibliotheek Uden en als bestuurder. Het is na vrijwel een jaar van ampele overwegingen geweest dat ik deze nieuwe en tegelijkertijd vertrouwde weg heb gekozen. Het Goede Werk blijf ik dus doen, maar vanuit een andere optiek. De vijf in de wet verankerde bibliotheekfuncties (artikel 5) verschillen in niets van het werk dat ik als neerlandicus heb gedaan. (Derhalve blijft ook dit blog een edublog.)

Alle aardige en ter zake kundige mensen die ik de afgelopen jaren heb ontmoet uit onderwijs, wetenschap, bedrijfsleven, politiek, OCW en aanverwante organisaties, vakbonden, public speaking, wetenschappelijke en openbare bibliotheken, media en podiumkunsten wil ik uitnodigen om in discussie te blijven over het nut en de functie van de bibliotheek. Als zij dat nog niet doen. En om die gesprekken met mij aan te gaan, zodat ik veel kan leren.

Omdat al zolang uit onderzoek blijkt wat voor baat mens en maatschappij heeft bij het lezen, omdat ik me zorgen maak over het ontlezen - met name de geringschatting van de historische letterkunde - omdat ik zo graag empathie en doorzettingsvermogen in onze samenleving verankerd zie, ga ik graag als bibliothecaris verder met in wezen hetzelfde werk dat ik al deed. Vanuit mijn nieuwe functie wil ik gaan zoeken naar wat een goede bibliothecaris is en een goede bibliotheek, samen met mijn nieuwe collega's van de NOBB. Iedereen met wie ik de afgelopen jaren van gedachten heb gewisseld - via welk kanaal dan ook - wil ik blijven uitnodigen om met alle behulpzame feedback te blijven komen.