Natuurlijk snap ik heel goed dat een universiteit probeert zijn studenten binnen de opleiding te houden na decennia vol overheidsmaatregelen met alleen maar kwantitatieve normen aan het einde van het universitaire traject. Het lijkt er immers jarenlang meer en meer op dat de hoogste intellectuele opleidingen hun studenten moeten opleiden voor de economie in plaats van voor onze maatschappij. Omdat een student bovendien ook nog eens hel en verdoemenis boven het hoofd hangt als hij (of zij) de bul niet binnen vier jaar haalt, mag hij niet de geringste twijfel hebben of een opleiding wel bij hem past en wordt het hem bovendien ontmoedigd om zich met andere zaken bezig te houden dan het vergaren van studiepunten.
Ik denk dat elke leerkracht, docent of manager moet willen dat mensen zichzelf zo goed mogelijk ontwikkelen naar voorkeur, talent en vermogen. Volgens de beroemde piramide van Maslow (ja, daar is-ie weer) is zelfontplooiing de hoogste behoefte van de mens. Meteen daaronder heeft deze Amerikaanse psycholoog de sleutel vermeld: erkenning. Pas als een mens het gevoel krijgt dat hij mag zijn wie hij is, zal het de behoefte krijgen om het beste uit zichzelf te halen; onwrikbare logica.
Erkenning kun je volgens mij opdelen in gradaties, waarbij het wortel-en-stokmodel ergens onderin bungelt en bovenin het geven van verantwoordelijkheid en ruimte staat. Juist dat is wat een universiteit hoort te doen: een student moet niet willen werken om een straf te ontlopen, om een compliment te krijgen of voor een stickertje van de juf. Nee, een student moet doen wat hij verstandig acht en een docent kan hierbij hooguit fungeren als betrokken spiegel. Je bent pas echt volwassen als je volledig verantwoording neemt voor je doen en laten.
Erkenning zit hem niet in het feit dat jongeren steeds vroeger een beslissing moeten nemen over welke opleiding er gevolgd moet worden. Op 4 vwo moeten leerlingen zich al afvragen hoe min of meer de rest van het leven ingevuld wordt en als je op het havo of het vmbo zit, dan moet je dat haast nog eerder. Met grote regelmaat zie ik twintigers aan me voorbijtrekken die de schijn ophouden precies te weten waarmee ze bezig zijn, maar die je à la minute tot huilen kunt krijgen als je ze enkele rake vragen stelt. Dat vind ik schrijnend en onrechtvaardig. Een langere studieduur kóst geen geld, maar is in de meeste gevallen een investering. Zelfstandigheid creëer je niet door een galg of een hakblok op te stellen langs de route.
Ik meen dat het Amos Oz was die ooit zei dat de Westerse mens in toenemende mate aan het verkindsen is; hij zou zich alleen maar druk maken om gadgets en speeltjes. Als we beginnen om zelfs universitaire studenten af te leren om volwassen te worden, dan zal dat geen vrolijke bijdrage zijn aan die maatschappelijke ontwikkeling. Alleen een overheid die écht fundamenteel wil investeren in onderwijs, en dus in zelfontplooiing, kan het tientallen jaren lange verkeerd voortkruipende tij keren.
