Leestip: filosofen als stripfiguur

Een paar jaar geleden had ik al eens een deeltje gelezen, maar nu heb ik de hele reeks eens rustig doorgenomen: Action Philosophers is een Amerikaanse comic met daarin een enorm leuke manier om kennis te maken met de belangrijkste denkers uit onze geschiedenis. Tekenaar Ryan Dunlavey en schrijver Fred Van Lente geven niet alleen een korte samenvatting van de hoofdgedachten van 's werelds beroemdste filosofen, ze zoomen ook in op de persoonlijke geschiedenis.

Leuk is hoe ze gebruik maken van de mythen die om de filosofen hangen. Plato is een worstelaar geweest, dus hij wordt als een soort WWE-worstelaar neergezet die praat als de Hulk. ("Plato smash!") Tegelijkertijd wordt er goed ingegaan op zijn academie, zijn dialogen en zijn ideeënwereld.

Moeilijke zaken worden niet geschuwd: bij Nietzsche wordt ook verteld hoe figuren als Hitler zijn ideeën over de Übermensch hebben misbruikt voor hun eigen plannen en hoe ten tijde van Spinoza de positie van Joden was in Europa. Daarnaast spelen de auteurs met de stereotype beelden die Amerikanen hebben van Grieken of van Fransen. Heel leuk allemaal. Het zijn bovendien niet alleen westerse filosofen die de revue passeren. Namen als Lao Tzu of Bodhidharma kom je ook rustig tegen.

Compleet is het allemaal niet en er is ook geen duidelijke methode. Leuk is het allemaal wel. Voor degenen die zelfs De wereld van Sophie niet toegankelijk genoeg vinden vormt Action Philosophers een leuke inleiding, alhoewel híer nog geen Nederlandse vertaling van te krijgen is.

Leestip: over gekonkel, geheimen en georganiseerde haat in de 19de eeuw

Als ik zo zou kunnen schrijven als Umberto Eco, dan had ik dat al lang gedaan. Natuurlijk heeft deze man met De naam van de roos een absolute 10 gehaald, maar het is niet eerlijk om elke roman daarna minder goed te vinden. Het is immers niet gemakkelijk om nog een 11 te krijgen voor iets anders. Toch vind ik De begraafplaats van Praag een absolute 10 waard.

Als je de verwarring van de eerste hoofdstukken te boven bent gekomen heb je door dat er liefst drie vertellers zijn (hoe dat zit is niet leuk om te verklappen). Hoofdpersoon Simonini is echter een Piëmontese notaris én vervalser die via Sicilië (alwaar hij de Garibaldijnse revolutie van dichtbij meemaakt) naar Parijs vertrekt. We hebben het hier dan over de Franse hoofdstad van Napoleon III: de hoofdpersoon maakt de slachtpartijen mee in de dagen van de commune, staat aan de basis van de Dreyfuss-affaire, maar daarvoor ook nog van allerlei andere geruchtmakende zaken waarin politici, regeringsfunctionarissen, clerici en vrijmetselaars er om de beurt van langs krijgen. Aan het begin is het al duidelijk: deze meneer heeft een hekel aan welhaast iedereen. Hij blijkt dan ook diverse keren rustig in staat om gewetenloos mensen te laten doden - of hij doet het zelf - of om ze te laten afvoeren naar de gevangenenkampen bij Frans Guyana.

Degenen die door het hele boek stelselmatig worden beschuldigd van alle kwaad dat overal gebeurt zijn de Joden. Hoewel de titel anders doet vermoeden, speelt het verhaal zich niet af in de Tsjechische hoofdstad; dat geldt echter wel voor de belangrijkste rode draad in het verhaal. Simonini werkt en schaaft gedurende zijn hele leven aan een tekst waarin Joodse rabbijnen 's nachts bijeenkomen op de beroemde Joodse begraafplaats in Praag. Daar zouden zij plannen smeden om de wereldheerschappij op te eisen.

De hoofdpersoon is fictief, maar zo'n document bestaat echt. Deze Protocollen van de wijzen van Zion liggen ten grondslag aan een hele hoop door nationale staten georganiseerd antisemitisme. Waar regeringen vroeger Joden in getto's konden onderbrengen, was dat niet meer mogelijk na de Amerikaanse en Franse Revoluties (schrijf ik op Quatorze Juillet), omdat alle burgers gelijkwaardig werden middels een grondwet. Omdat diverse machthebbers nu altijd behoefte hebben aan een zondebok, werden de Joden via slinksere wegen gestigmatiseerd.

Veel mensen hebben geloofd dat de Protocollen echt waren. Zo heeft aanvankelijk vooral in Frankrijk en Rusland, maar eigenlijk in alle Europese landen, het antisemitisme een sterke basis gekregen. Later heeft Hitler ook nog naar deze werken verwezen in Mein kampf. Hoe dit alles daarna is gelopen weten we helaas allemaal.

Vanuit dit oogpunt bezien vind ik De begraafplaats van Praag een belangrijk boek. Het is niet gemakkelijk om te lezen als je weinig voorkennis hebt op het gebied van vrijmetselaars, katholicisme en politieke en sociale mechanismen aan het begin van de Moderne Tijd, maar je krijgt er wel een hoop inzicht voor terug. Bovendien weet Eco op allerlei momenten de toon toch een soort van lichtvoetig te houden en dat vind ik erg leuk. Simonini is bovendien een geweldige smulpaap en Eco heeft het werk doorspekt met de mafste recepten die worden verorberd in allerlei bekende restaurants. Verwijzingen naar bekende namen als 'Froïd' en 'Goedsche', zorgen dat je goed moet opletten met wie Simonini aan het spreken is.

Een goede, belangrijke leestip voor doorzetters die met dit regenachtige weer liever binnenzitten. Het geeft een geweldig inzicht in de 19de eeuw waarin iedereen wel boter op het hoofd leek te hebben. En het laat goed de gelaagdheid zien van het zondebokmechanisme dat helaas zelfs vandaag nog bestaat; nu zijn het de moslims en morgen misschien wel alle intellectuelen.

Leestip: over Facebook en over discriminatie

Terwijl ik mij nog steeds zit af te vragen óf min Facebook-account iets toevoegt en wát dat precies is, word ik op mijn wenken bediend door de makers van MAD Magazine. Dat vind ik niet altijd een even leuk boekje - dikwijls is het nogal melig -, maar nummer 509 heeft een bijzonder aardig item over Facebook in huis. Hierin wordt aardig de spot gedreven met het aan inflatie onderhevige woord vriend, het I-Like-gebeuren, de malle boodschappen waar je als argeloze gebruiker doorheen moet en het feit dat Zuckerberg maar rijker en rijker lijkt te worden.

Een andere aardige strip waaraan ik deze week eindelijk toekwam waren twee exemplaren van Power Girl, nummer 24 en 25 om precies te zijn. Power Girl is een soort (voluptueuze) kloon van Superman uit een parallel universum ofzo - vraag het me niet; ik snap er niks van. In deze twee strips bundelt ze haar krachten met die van Batman (vandaar mijn interesse - vanaf mijn 12e al).

Nu heb ik helemaal niet zo vaak dat een superheldencomic mij echt kan bekoren, maar dit is er één. Dat komt omdat de schrijver Judd Winick de ballen heeft gehad om een intrigerende schurk te bedenken. De schurk is eigenlijk helemaal geen schurk. Het is een man die superkrachten heeft, maar deze niet gebruikt om een onopvallend, normaal leven te leiden. Als hij in een neerstortend vliegtuig zit, manifesteert hij zich voor het eerst met zijn krachten. Naderhand wordt hij opgepakt, omdat iedereen denkt dat hij de oorzaak was van het neerstorten. Reden: de man ziet er uit als een Arabier, dus hij wordt niet vertrouwd door de goegemeente.

De man wordt afgeschermd voor de samenleving en ook voor zijn stervende vader, naar wie hij op reis was. Hij verduurt heel veel in de Guantánamo Bay-achtige gevangenis, totdat het hem allemaal te gortig wordt en hij ontsnapt. Power Girl en Batman komen pas na enig vijfen en zessen achter de waarheid, want ook zij zien hem eerst aan voor een slechterik. Ik vind het goed dat er ook in de wereld van de comic books mensen zijn die durven te uiten dat ook nog in onze tijd veel mensen op uiterlijk worden gedirigeerd tot onbetrouwbaar of tweederangs. Toegegeven, er had veel meer uit dit verhaal gehaald kunnen worden, maar ik vind het een moedig werkje en een lichtpuntje in de overweldigende diarree aan comics die elke maand weer wordt gepubliceerd.

Als je een dezer (vakantie-) dagen de hierboven beschreven exemplaren kunt opsnorren, dan moet je het niet laten. Tijd voor vakantie! Tijd voor lezen (op alle niveaus)!

Website cursus Historische letterkunde vernieuwd

De website is gereviseerd voor de cursus historische letterkunde die ik geef aan de masteropleiding leraar Nederlands van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Alles wat op deze website stond was al open source, maar ik heb de hele handel opnieuw geordend. Het is dan ook niet meer dan logisch dat ik de site al enkele jaren openbaar voor iedereen op internet heb staan, dus ook voor niet-studenten. Ik geloof dat het voor veel mensen een praktische site kan zijn, wellicht ook voor collega's elders of voor studenten aan andere hogescholen of universiteiten. Bovendien: open source is open source.

Ik vind het bovendien gewoon leuk om zo'n site te maken en te vervolmaken. Het is veel praktischer dan een reader en doordat ik alleen maar werk met open bronnen hoef ik mij geen zorgen te maken over copyrights. Integendeel: de mensen en instanties die achter de door mij aangehaalde bronnen zitten delen mijn visie over openbare kennis.

Achter de website en de cursus zit natuurlijk een visie. Die heb ik opnieuw verwoord en teruggebracht tot drie hoofdelementen. Hieronder staan ze.

Van de site:

"Waarom moeten wij iets weten van literatuur?", vraagt een leerling zich regelmatig af. Waarom? Omdat je mede daardoor beter leert om keuzes te maken; als je je bewust bent van de cultuur waaruit je komt en welke culturele, religieuze en wetenschappelijke aannames die keuzes kunnen beïnvloeden, kun je pas écht een heldere keuze maken. Literatuur lezen verdiept en verbreedt je denkvermogen.

Literatuur lezen is niet gemakkelijk, het is een klus die je bewust moet klaren en die vaak enig doorzettingsvermogen vergt. Toch ben je na afloop van het lezen doorgaans blij dat je de betreffende inhoud tot je hebt genomen. Literatuur lezen bouwt aan je karakter.

In deze cursus bestudeer je onze collectieve mentaliteiten, hoe deze hoogstwaarschijnlijk zijn ontstaan en vooral: hoe deze tot uiting zijn gekomen in proza en poëzie. Het geheel wordt bewust opgediend als een soort schaal met hapjes; iedereen zal zijn eigen voorkeur kunnen bepalen. Literatuur lezen is leuk!

De student wordt door mij dus geacht om welk literair werk dan ook te kunnen duiden. Als docent hoop ik dat diezelfde student weer nieuwe generaties kan aansporen om zich te verdiepen in wat feitelijk zichzelf is. Hopelijk kan mijn website een kleine bijdrage leveren aan al dat moois.

De website Cursus Historische Letterkunde is hier te vinden. Ik hoor bijzonder graag wat je ervan vindt!